Điêu Khắc Đá Chăm Pa | Nét Đẹp Của Lịch Sử

Điêu khắc đá Chămpa là gì ?

Điêu khắc đá Chămpa là một loại hình điêu khắc của nghệ thuật Chămpa. Các tác phẩm điêu khắc này thường được gắn liền với các công trình kiến trúc cổ Việt Nam, tạo thành một tổng thể nghệ thuật hoàn chỉnh. Các hiện vật điêu khắc đá Chămpa quý hiếm hiện được lưu giữ tại nhiều bảo tàng ở Việt Nam và các quốc gia khác trên thế giới. Điêu khắc đá Chămpa có hai loại hình chính là phù điêu và tượng có chủ đề về thần voi, sư tử, chim thần Garuda, vũ nữ Apxara, thần Visnu, thần Siva…Các loại hình này thường được nhìn thấy trang trí ở thân hoặc chân tháp Chàm.

Lịch sử hình thành nên điêu khắc đá Chămpa

Vương quốc Champa hình thành ở Nam Trung Bộ, chia thành một số khu vực tự nhiên ứng với các dải đồng bằng ven biển. Trong lịch sử của Champa, quốc gia này đã trải qua những xung đột với các dân tộc khác như Java, Khmer, Đại Việt và cuối cùng đã bị các triều đại của thôn tín và xóa sổ quốc gia này.

Di sản của nghệ thuật của Champa để lại ngày nay gồm:

• Kiến trúc Chămpa​
• Hội họa Chămpa và âm nhạc Chămpa
• Kiến trúc và điêu khắc  Chămpa.

Điêu khắc đá Chămpa trải qua nhiều thời kỳ và giai đoạn lịch sử khác nhau để hình thành nên nét hình hài kiến trúc đặc trưng của riêng mình. Điêu khắc Chămpa trải qua 4 giai đoạn chính là:

• Giai đoạn nghệ thuật miền Bắc: từ thế kỷ  7 đến thế kỷ 11.
• Giai đoạn nghệ thuật Sơn Mỹ E1: từ thế kỷ 7 đến thế kỷ 8
• Giai đoạn nghệ thuật Đồng Dương: từ thế kỷ 9 đến thế kỷ 10.
• Giai đoạn nghệ thuật Sơn Mỹ: từ thế kỷ thứ 10 đến thế kỷ 11.

Trong những giai đoạn trên thì gia đoạn nghệ thuật Sơn Mỹ được xem là thời kỳ hoàng kim của Chămpa. Đây là thời kỳ chịu ảnh hưởng của Java, ở phong cách này các trụ bổ tường đứng thành đôi một với bức tường hình người ở giữa. Các vòm cửa có hình dáng phức tạp nhưng không chạm khắc. Sân Vườn Sài Gòn sẽ giới thiệu các linh vật được thờ tín trong tín ngưỡng Chămpa dưới đây cho bạn đọc tham khảo.

Những vị thần và linh vật của nghệ thuật điêu khắc đá ChămPa Sơn Mỹ

Thần Indra

Thường được thể hiện ở tư thế ngồi ở 2 chân xếp bằng trên một cái bệ, tay cầm một vật (có thể là lưỡi tầm sét), có một con voi đang phủ phục, là vật cưỡi của thần.

Bò Nandin

Là vật cưỡi của thần Siva, thường được thể hiện dưới dạng tượng tròn và ở tư thế nằm.

Chim thần Garuda

Là vật cưỡi của thần Visnu, có trang trí hoa văn cầu kỳ. Là kẻ thù không đội trời chung với rắn Naga. Tương truyền, tổ tiên của Garuda bi rắn Naga cắn chết. Vì thế Garuda thường ăn Naga. Do đó trong các phù điêu điêu khắc thường có hình Garuda đang nuốt Naga, chân quặp hoặc dẫm lên

Sư tử

Hầu hết đều được thể hiện là sư tử đực, và ở tư thế đứng hai chân. Hình tượng sư tử phổ biến trong điêu khắc đá Chămpa, nhưng tập trung nhiều ở trong cách Trà Kiệu (do Trà Kiệu là kinh đô đầu tiên của Chămpa được xây dựng với tên gọi là Sinhapura – thành phố sư tử).

Thần Siva

Ân Độ giáo ở Chămpa thuộc phái Siva, thường được thể hiện dưới dạng Linga để tôn thờ. Những hình tượng Siva thường được thể hiện ở dạng người (hay nhân hóa)…